اخیراً فتوایی از سوی مرجع عالیقدر آیت الله مکارم شیرازی درباره اجازه مشروط کشف حجاب به دانشجویان در فضای مجازی منتشر گردیده است که متأسفانه مستمسک برخی از رسانه ها، افراد، گروه ها و کانالهای اجتماعی قرار گرفته است که در این فتوا به زنان مسلمان کشورهای دیگر مثل ترکیه و سایر کشورها اجازه داده است تا در صورت الزامی بودن کشف حجاب برای تحصیلات عالیه، به آن اقدام کنند.

 بعد از انتشار گسترده فتوای مزبور در برخی از سایتهای خبری و سپس شبکه های اجتماعی و ایجاد حواشی زیاد، یک توضیح بلند و بالای دیگر در خصوص این فتوا از سوی آیت الله العظمی مکارم شیرازی منتشر گردید که به تفصیل، قیودی را در خصوص آن فتوا تبیین می کرد که از جمله آنها، ضروری بودن رشته های تحصیلی و عدم امکان تحصیل در دانشگاه هایی که بی حجابی در آنها الزامی است و … می باشد در صورتی که در فتوای اولیه تنها به اهمیت گرفتن پست های مهم توسط دختران این چنین اشاره شده است:

«با توجه به اینکه اگر دختران مسلمان و متدیّن دروس عالى را نخوانند تنها افراد بى بند و بار و لامذهب پست هاى مهم را اشغال مى کنند، به افراد متدیّن اجازه داده مى شود که حجاب را در خصوص مواردى که ضرورت دارد رعایت نکنند، ولى در غیر آن موارد حتماً مراعات نمایند.»

فارغ از جوانب فقهی و شرعی جوازی که آیت الله مکارم در خصوص کشف حجاب برای تحصیلات عالیه استنباط و ذکر کرده اند، کل قضیه از ۳ جنبه قابل توجه است:

• ما مجاز نیستیم تا بدون داشتن سواد لازم در خصوص فتوای مراجع، آن هم در فضای عمومی نسبت به نقد آنها به خصوص با ادبیات طنز و تمسخر اقدام کنیم که متأسفانه این مسئله چه در خصوص این فتوا و چه فتواهای دیگر بعضاً مشاهده می گردد در صورتی که به قول قدیمی ها حرمت امامزاده با متولی است و اگر مؤمنین، حرمت مراجع و فتواهای شان را حفظ نکنند از دیگران چه توقعی می توان داشت؟!
• مسلماً همه مراجع با توجه به حساسیت جایگاهی که دارند تلاش می کنند فتواهای شان جامع و مانع و با شرایط و قیود لازم بیان شود تا هم حدود احکام به خوبی تبیین شود و هم راه سوءاستفاده و سوءبرداشت بسته شود، لیکن به نظر می رسد در خصوص این فتوا، این مسئله به خوبی رعایت نشد و چقدر خوب بود که در همان ابتدا، این فتوا با بیان همین قیود و شرایطی که در استفساریه بیان شده است مطرح می گردید! البته با مراجعه به همان آدرس از سایت آیت الله مکارم، مشاهده شد که صفحه فتوای اولیه حذف شده است و در عوض صفحه دیگری در توضیح آن فتوا بارگذاری شده است.
• اگر چه مسئله اضطرار در برخی جوازهای شرعی مثل خوردن گوشت مردار لحاظ شده است، اما منطق فتوای اولیه از این جهت که رسیدن دختران متدین به پستهای مهم را علت جواز کشف حجاب می داند با منطقی که بارها از خود حضرات شنیده ایم منافات دارد چرا که همواره به ما گوشزد کرده اند که مهمترین نقش زنان، در خانواده است و نباید کاری را برعهده گیرند که به این نقش خدشه وارد کند و بارها در شرح این سخن حضرت امیرالمومنین (ع) که زنان را ریحانه معرفی کردند، به کارگماری ایشان در کارهای سخت و خشن را غلط دانستهاند، لذا این منطق که زنان حتما باید در پستهای کلیدی و مهم مشغول به کار باشند برای ما بسیار محل تعجب است، چه رسد به این که برای رسیدن به این پست ها مجاز به کشف حجاب هم بشوند!

ضمنا در ادامه متن استفساریه که حاوی قیود مرتبط با این جواز است تقدیم می گردد:

سوال:
اخیرا فتوای حضرتعالی را در مورد دخترانی که در خارج تحصیل و آنها را مجبور به ترک حجاب می کنند، در سایت های مختلف منتشر کرده اند و برخی از این فتوا، سوء استفاده می کنند.
در این فتوا آمده است:
“با توجه به اینکه اگر دختران مسلمان و متدین دروس عالی را نخوانند تنها افراد بی بند و بار و لا مذهب پست های مهم را اشغال می کنند، به افراد متدین اجازه داده می شود که حجاب را در خصوص مواردی که ضرورت دارد، رعایت نکنند ولی در غیر موارد، حتما مراعات نمایند.”
لطفا توضیح بیشتری بفرمایید.

پاسخ:
شک نیست که حجاب بانوان در اسلام، از ضروریات این دین مبین است و حتی غیر مسلمانان نیز می دانند که این مسئله از احکام مسلّم اسلام می باشد و لذا در بسیاری از موارد، خود را ملزم می بینند که با آن کنار بیایند.
البته هر حکمی می تواند در مقام ضرورت، استثنایی داشته باشد، مثلا: اگر بانویی بیمار شد و پزشک همجنس حضور نداشت، ضرورت اقتضا می کند که به پزشک غیر همجنس مراجعه کند و معاینات او ممکن است بدون ترک حجاب، میسّر نشود؛ در چنین موردی از باب ضرورت و به مقدار ضرورت، اجازه کشف حجاب به آن بانوی مسلمان داده می شود.
و همچنین در مورد تحصیلات لازم که اگر نداشته باشد، با مشکلات مهمی (خودش یا جامعه اسلامی) مواجه می شود، به عنوان ضرورت، اجازه ترک حجاب داده می شود؛ آنهم به مقدار ضرورت یعنی در خصوص آنجا که الزام قطعی بر ترک حجاب است _ یعنی تا محل درس با حجاب می رود و در محوطه درس که الزام به ترک حجاب است، ترک می کند و در بازگشت بلافاصله حجاب را حفظ می کند.
با توجه به آنچه گفتیم، توضیح کافی برای فتوای گذشته داده شد. امیدواریم همه عزیزان به وظیفه شرعی خود در این امر عمل کنند و ان شاء الله سوء استفاده ای از فتوای مذکور نشود.