از آنجا که متأسفانه ایمنی در مساجد فاقد متولی خاص و مشخصی است، بر آن شدم مواردی که در همین خصوص می تواند مورد ابتلای بسیاری از مساجد باشد را با ارائه ی راهکار تقدیم نمایم که اهتمام به آنها بایستی از سوی ناظران بر عملکرد مساجد، متولیان مساجد، روحانیون، همچنین از سوی نمازگزاران صورت گیرد و هر یک به نوبه ی خود می توانیم با تذکر، اصلاح، راهنمایی و کمک فنی یا مالی، مشکلات ایمنی در مساجد را حتی المقدور به صفر نزدیک نماییم تا شاهد کمترین حوادث و خطرات در مساجد برای خودمان و فرزندان مان باشیم، امید است طولانی شدن این مطلب با توجه به اهمیت آنها، موجب کسالت دوستان نگردد:

۱- یکی از موارد مهم در مساجد، راه خروج اضطراری است و البته با توجه به این که در مسائل فقهی نیز به بیش از یک درب داشتن مساجد اشاره شده است، این مسئله می تواند بسیار مورد اهمیت باشد.
الف- همواره با توجه به جمعیتی که ممکن است در رده های سنی در مساجد وارد و خارج شوند، امکان فشردگی جمعیت در هنگام خروج و اذیت شدن افراد به خصوص خردسال و یا کهنسال وجود دارد و اگر قرار باشد در شرایط اضطراری (مانند زلزه، آتش سوزی و …) خروج آنی مردم از مسجد اتفاق افتد، یقیناً احتمال و شدت بروز خطرات بیشتر می شود لذا حتی المقدور باید چند درب و مسیر خروجی برای هر قسمت زنانه و مردانه پیش بینی نمود.
ب- پهنای راهروها، شیب رمپ و ارتفاع و عرض و طول کف پله و نرده های حفاظتی در پلکان های خروجی به نحو ایمن پیش بینی شده باشد تا در هنگام خروج از میزان فشردگی جمعیت، احتمال سقوط و لغزیدن افراد کم شود.
ج- اگرچه با توجه به مصالح ساختمانی جدید، کمتر از مصالح چوبی یا سایر مصالح تند سوز استفاده می شود، ولی لازم است که هم مصالح بکار رفته در خروجی ها و هم پوشش ها و سقف های کاذب در این مسیرها از نوع تندسوز یا سریع الاشتعال نباشند.
د- جهت بازشدن درب در مساجد یا باید به صورت کشویی باشد و یا باید لنگه های درب به سمت بیرون باز شود تا در هنگام خروج های اضطراری نحوه ی باز شدن درب مانع سرعت بازکردن دربها نشود.
و- با توجه به این که در زمان های خروج اضطراری امکان قطع بودن برق زیاد است، لازم است خروجی های مساجد اعم از راهرو و پلکان حتی المقدور از نور طبیعی و همچنین از نور اضطراری با امکان روشن شدن خودکار در زمان قطع برق استفاده گردد.
ه – محل کفش کنی ها که معمولاً در محل خروجی مسجد قرار دارد، نباید به نحوی ساخته شده باشد که مانع خروج های سریع در زمان اضطرار گردد.
۲- از موارد دیگری که در هر محیطی می تواند خطرساز باشد، خطر برق گرفتگی است. به این منظور موارد زیر پیشنهاد می گردد:
الف- کلید و پریزهای و اتصالات برقی در مساجد باید مدام و بر اساس برنامه ای مشخص مورد بررسی قرار گیرند و نباید اصلاح و تعمیر قطعات شکسته منوط به دوره های ثابت گردد بلکه در هر زمان که هر یک از این قطعات دچار شکستگی یا نقص گردید باید فوراً با پوشاندن آن تا تعمیر سریع آن از دسترس مردم و کودکان خارج گردد.
ب- تابلوهای برق در مساجد باید در محفظه های دربسته و قفل دار نگهداری شوند و کلید این تابلوها باید در دسترس افراد خاص و مشخصی که در مراسم و مناسبت ها در مساجد حضور دارند قرار داشته باشد و یا در جاهای مشخصی که در دسترس افراد متفرقه و کودکان نباشد گذارده شود. روشن و یا خاموش کردن هر کلید (فیوز) اصلی می تواند موجب بروز حادثه گردد.
ج- سیستم برقی در مساجد باید مجهز به سیستم ارتینگ (مجهز به چاه ارت) باشند و تمام تجهیزات برقی که در دسترس افراد قرار دارند باید به این سیستم متصل باشند. اهمیت سیستم ارت در این است که در صورت اتصال بدنه، برق مذکور را از بدنه ی تجهیزات به زمین منتقل می کند تا از بدن افراد رد نشود. اهمیت اتصال به سیستم ارتینگ در زمانی که تجهیزات حاوی مایعات باشند بیشتر می شود به عنوان مثال کولرهای آبی، آبسرد کن.
د- استفاده از سیمهای بلند به عنوان رابط برای وسایل برقی مانند پنکه یا بلندگو می تواند خطر لطمه دیدن به سیمها و خطر برق گرفتگی داشته باشد که به همین منظور بهتر است برای جبران این مسئله تعداد پریزهای ثابت متناسب با مصارف مسجد در نظر گرفته شود.
و- استفاده از لوله های فلزی آب یا گاز به عنوان ارت و اتصال سیمهای ارت تجهیزات برقی به آنها بعضاً به اشتباه از سوی افراد ناآگاه تجویز می شود که بسیار خطرناک و حادثه ساز است چرا که معمولاً با توجه به وجود اتصالاتی که در این لوله ها وجود دارد و یا با توجه به عبور آب در آنها امکان برقدارشدن آب داخل لوله ها و یا برقدار شدن لوله های فلزی وجود داشته و امکان برق گرفتگی را در کسانی که از آب مسجد استفاده می کنند و یا با لوله ها تماس پیدا می کنند تقویت می کند.
ه- ساخت و نصب ریسه های دستی که با برق ۲۲۰ ولت کار می کنند، اگر چه تا حدی منسوخ شده است ولی باید با توجه به خطرات اتصالی دادن و محافظت نشدن در برابر رطوبت و امکان برق گرفتگی ممنوع گردد و می توان از ریسه های آماده که با جریان الکتریکی غیر خطرناک تغذیه می شوند استفاده نمود به خصوص که مصرف برق این ریسه ها نیز به مراتب کمتر از ریسه های حاوی لامپ های رشته ای و حتی کم مصرف دستی است.
۳- یکی از موارد خطرناک در مساجد استفاده از داربست و یا نردبانهای بلند برای نصب ریسه، پرچم و بنر و سایر تزیینات می باشد که متأسفانه این کارهای خطرناک معمولاً توسط جوانان و یا نوجوانان کم تجربه و ناآگاه از نحوه ی کار در ارتفاع صورت می گیرد و معمولاً نیز وسایل مناسب و تجهیزات ایمنی نیز در این امور استفاده نمی گردد. برای این منظور بهتر است که از افراد ماهر در زمینه ی کار در ارتفاع یا روی داربست استفاده گردد و از دخالت افراد غیر ماهر در این خصوص جلوگیری گردد.
۴- یکی از موارد خطرناک در مساجد تجهیزات گرمایی است که استاندارد بودن این تجهیزات و نحوه ی نصب و ایمنی اتصالات آنها بسیار مهم است که می توان به این موارد اشاره نمود:
حتی المقدور از استفاده بخاریهایی که به علت ظرفیت گرمایی کم بسیار داغ می شوند باید پرهیز نمود چرا که الف- این بخاریها ضمن ایجاد خطر سوختگی برای افراد و کودکان، موجب اتلاف انرژی نیز می باشند.
ب- اگر چه باتوجه به وسیع بودن مسجد احتمال آلودگی با گازهای حاصل از احتراق معمولاً بسیار بعید است اما مسیر عبور لوله ها می توان از اهمیت زیادی برخوردار باشد چرا که با توجه به داغ بودن این لوله ها نباید از کنار وسایل سریع الاشتعالی مانند پارچه، پلاستیک و چوب عبور کنند که معمولاً در تکیه های موقتی که در مناسبت ها برپا می شوند این موارد مورد دقت قرار نمی گیرد که حادثه ی آتش سوزی مسجد ارگ نیز به همین دلیل بود.
ج- با توجه به دمای زیاد بخاریهایی که در مساجد مورد استفاده قرار می گیرند و با توجه به ضربه هایی که حین حمل به آنها وارد می شود معمولاً شیشه های نسوز آسیب دیده و می شکنند و این مسئله موجب افزایش احتمال حریق در این بخاری ها می گردد.
د- نصب تجهیزات اطفای حریق در اکثر مساجد مورد توجه قرار ندارد در صورتی که بایستی از این تجهیزات در محل های مناسب و در دسترس بزرگسالان به تعداد مناسب و متناسب با وسعت مسجد، تعداد تابلوهای برق و بخاریهای مسجد استفاده نمود.
و- بهترین و ایمن ترین شیوه ی گرم کردن مساجد استفاده از وسایلی است که در آنها شعله ی مستقیم بکار نرود مانند استفاده از رادیاتور که یقیناً این تجهیزات می تواند به راحتی خطرات ناشی از حریق، سوختگی و گاز گرفتگی را به صفر کاهش دهد.
۵- از مواردی که اگر چه امکان خطرات شدید را ندارد ولی به دلیل شیوع زیاد در مساجد به آن می پردازم استفاده نامناسب از تجهیزات صوتی است که ای مسئله می تواند موجب آسیب به گوش افراد به خصوص کودکان را که از گوش حساس تری برخوردارند، گردد. این مسئله ی آزار دهنده متأسفانه بیشتر از سوی مداحان و هیأت های افراطی حادث می شود که نیاز به ورود به موقع و کنترل از سوی بانیان مجالس و متولیان مساجد را دارد. این مسئله اگر چه شاید موجب کری کامل کسی نگردد ولی موجب آزار مردم و کاهش استقبال از مساجد می گردد.
۶- یکی از موارد مهم در مراسم مذهبی خاموش کردن تمام چراغها است که با توجه به شلوغ بودن مساجد بهتر است نوری برای امکان تردد های لازم و یا تغییر مکان افراد تأمین گردد و نباید در این خصوص نیز مانند مورد قبلی تسلیم دست و پابسته ی مداحان گردید.
۷- مساجد معمولاً دارای درب و پنجره های بزرگ شیشه ای هستند تا میزان کسب نور طبیعی در آنها افزایش یابد اما با توجه به آسیب پذیر بودن شیشه های بزرگ در هنگام بادهای شدید و یا ضربه به شیشه ها و یا زلزله، بهتر است خطر خرد و پراکنده شدن این شیشه ها را به خصوص در جاهایی که به اهالی مسجد نزدیکند، با چسب های نواری پهن کاهش دهیم.