پیشرفت هرکشوری از جنبه های مختلف علمی، اقتصادی، صنعتی، عمرانی و … قابل بررسی و سنجش است، ولی پایه همه این پیشرفت ها، مقوله پیشرفت علمی و به خصوص تولید علم است. کشوری که همه چیزش را براساس علم و منطق و تدبیر به پیش ببرد، پیشرفتی متقارن را رقم خواهد زد ولی اگر علمی در کار نباشد، یا پیشرفتی حاصل نمی شود و یا همان پیشرفتهای کمی هم که حاصل می شود نیز با اتلاف انرژی و منابع انسانی و ملی و استهلاک شدید آن ها و به خصوص محیط زیست همراه می گردد و در نهایت پیشرفت های ناپایدار را رقم می زند، پیشرفت هایی که نهایتاً به یک ساختار غیر متقارن اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تبدیل می گردد و آینده ای نامطمئن را برای تأمین نیازهای اولیه و حیاتی نسل های بعد موجب می گردد.

تا قبل از انقلاب، عدم عدالت آموزشی از موانع جدی در ارتقای جایگاه علم و دانش در جامعه و جوانان بود ولی توسعه فضاهای آموزشی و تحقیقاتی در استان ها و شهرهای مختلف کشور، موجب ارتقا و پیشرفت علمی و تحصیلی کشور گردید و این مسئله از طریق تشکیل نهضت سوادآموزی تا توسعه دانشگاه های مختلف سراسری، پیام نور، آزاد و غیرانتفاعی در کشور، صورت گرفت و کشوری که در زمان پهلوی حتی قادر به تأمین پزشک مورد نیاز برای کشور نبود، به یکی از قطب های گردگشگری درمانی در منطقه تبدیل گردیده است..

پیشرفت های علمی کشور منوط به یک یا دو حوزه نبود و حوزه های مختلف تجربی، فنی، علوم پایه، شبیه سازی، بیوتکنولوژی، نانو، هسته ای، فضایی، نظامی، عمرانی و … را شامل می شد. کسب درجات عالیه در المپیادها و مسابقات بین المللی در زمینه های مختلف علوم پایه و مهندسی، رسیدن به جایگاه های برتر جهانی در علوم نوین و قرار گرفتن در بین ۱۰ کشور تولید کننده علم در جهان نائل گردید.

بحث تولید علم به عنوان یکی از مؤلفه های قدرت کشور، همواره از سوی مقام معظم رهبری مورد تأکید قرار داشت و حتی در مقاطعی که مراکز علمی و دانشگاهی به جولانگه احزاب سیاسی یا انحرافات ضدفرهنگی تبدیل شده بودند، با توصیه های اکید مقام معظم رهبری در خصوص پرهیز از آلوده کردن این فضاها به سیاستزدگی و یا حواشی ضدفرهنگی، تلاش شد تا دوباره به شرایط مناسب برای تولید علم بازگردند، لیکن دغدغه ها و به تبع آن، تذکرات مقام معظم رهبری در یکی دو ساله اخیر، شکل و شمایل جدی تری پیدا کرده است و ایشان بارها از روندی که اخیراً در دانشگاه ها درپیش گرفته شده است و موجب دور شدن از رشد قبلی و حتی عقب رفتن در حوزه تولید علم گردیده، گلایه کرده اند.

ایرانِ پس از انقلاب، بابت نخبگان علمی که تربیت می کند به شدت مورد هجمه کسانی قرار گرفته است که در پی شکار نیروهای مساعد، دانشمند و متفکر هستند و هرچند این مسافرت ها تحت عنوان فرار مغزها خوانده می شود که کشور در حفظ نخبگان و دانشمندان و نیروهای مساعد خود دچار ضعف هایی است. مطمئناً اگر ایران به نحوی شرایط را برای رشد علمی و عملی نخبگان خود فراهم نکند که نخبگان کشور، به منظور ارتقای جایگاه علمی خود و یا استفاده عملیاتی از آموخته هایشان، به کشورهای خارجی مسافرت نکنند و به نحوی تدبیر شود که استفاده و سود نخبگان کشورمان، به حساب همین کشور و مردم واریز شود.

یکی از مقولات مهم در خصوص پیشرفت های علمی، اثردوجانبه پیشرفت های علمی و صنعتی بریکدیگر است. در صورتی که پیشرفت های علمی به مرحله صنعتی سازی و تجاری سازی نرسند، عملاً بازار تولید علم کساد خواهد ماند و بازخوردی هم از بازار برای ایجاد ایده و ارتقا، به نخبگان و دانشمندان وارد نمی شود و عملا هم صنعت از علم داشمندان بهره مند نمی شود و هم پیشرفت پایدار با علوم بدون تکیه بر حمایت های صنعت و تجارت محقق نمی گردد.

نتیجه: پس از انقلاب، توزیع عادلانه امکانات تحصیلی و آموزشی در تمام کشور در دستور کار قرار گرفت و هر چند این سیستم هزاران نفر نخبه را تربیت کرده است و اگر چه به لحاظ تولید علم دارای رتبه عالی جهانی است،‌ اما به نظر می رسد برخی از سیاست های دولت ها نه تنها به علمی تر شدن دانشگاه ها کمک نمی کنند بلکه به عنوان مانع برای ارتقای شاخص تولید علم ایران در جهان تمام می شود، در نتیجه لازم است همانگونه که رهبر انقلاب نیز بدان اشاره داشتند، این دولت و همه دولت ها، بستر را برای پیشرفت سریع تر و با کیفیت تر علمی کشور مهیا کنند که تعیین قدرت در آینده جهان، ارتباط مستقیمی با پیشرفت علمی هر کشوری دارد.

این مطلب در بولتن نیوز منشتر شد.